5. Sınıf Fen Bilimleri-1.Ünite (Beceri Temelli Konu Özetli Sorular)

Güneş'in Yapısı ve Özellikleri Konu Özeti

Samanyolu galaksisinde yer alan, Dünya’mıza en yakın yıldız Güneş‘tir. Yine Güneş, dev bir gaz ve toz bulutundan meydana gelmiştir.

Güneş’in kütlesinin büyük bir bölümünü sıcak gazlar oluşturur. Bu gazların yaklaşık %71’ini hidrojen, %27’sini helyum ve %2’sini diğer gazlar oluşturur.

Güneş’in en iç katmanının (çekirdek) sıcaklığı en fazla olmakla birlikte, sıcaklık dış katmanlara doğru azalır.

Güneş’in çapı Dünya’nın çapının yaklaşık 109 katıdır. Bu da Güneş’in içerisine yaklaşık bir milyon tane Dünya’nın sığabileceği anlamına gelmektedir. Buna göre, Güneş’i bir futbol topu olarak kabul edersek, Dünya bir mercimek tanesi büyüklüğünde olur.

Güneş ile Dünya arasındaki uzaklık yaklaşık 150 milyon kilometredir. Güneş’in Dünya’ya olan uzaklığından çok daha fazla uzaklıkta yer alan ve büyüklükleri Güneş’ten kat kat büyük olan yıldızlar da vardır. Fakat bu yıldızlar o kadar uzakta yer alırlar ki, biz Dünya’dan bakınca onları sadece bir nokta kadar görürüz.

Güneş, Dünya’mızın ısı ve ışık kaynağıdır. Güneş’in yaydığı ışık şiddeti fazla olduğundan Güneş’e çıplak gözle bakmamakla birlikte, yakınlaştırma yada büyütme özelliği olan aletlerle de bakmamalıyız. Güneş ışınlarının zararlı etkilerinden korunmak için dışarı çıkarken güneş gözlüğü takabiliriz.

Ay'ın Yapısı ve Özellikleri Konu Özeti

Ay, Dünya’nın tek doğal uydusu olmakla birlikte küresel bir şekle sahiptir. 

Ay, Dünya’dan ve Güneş’ten daha küçük bir yapıya sahiptir. Ay’ın çapı Dünya’dan 4 kat, Güneş’ten ise 436 kat daha küçüktür.

Ay’ın Güneş’ten kat kat küçük olmasına rağmen Dünya’dan bakıldığında Güneş’ten büyük görünmesinin sebebi, Ay’ın Dünya’mıza Güneş’ten daha yakın olmasıdır.

Ay, şekil olarak küresel bir yapıya sahiptir. Fakat Ay’ın yüzeyi pürüzsüz değildir.

Meteor adı verilen gök cisimlerinin Ay’ın yüzeyine çarpması sonucu derin çukurlar meydana gelmiştir. Ay’ın yüzeyinde oluşan bu çukurlara krater adı verilir. Ay yüzeyinde kraterlerin yanı sıra kayalıklar, vadiler ve yüksek dağlar da bulunur.

Ay kabuğunun üzerinde taş ve toz tabakası bulunur. Bu toz tabakası rüzgar ve yağmur gibi olaylar olmadığından dağılmaz. Bunun için Ay yüzeyinde meteorların açtığı çukurlar kapanmazlar. Hatta Ay’da, astronotların keşif için gittiklerinde oluşan ayak izleri hala gözlemlenebilmektedir.

16 Temmuz 1969 tarihinde Ay’a ilk uzay yolculuğu Apollo 11 adlı uzay aracı ile gerçekleştirilmiştir. Ay’a ilk adım basan astronot Neil Armstrong olmuştur. Neil Armstrong, Ay’a ilk adım attıktan sonra şu tarihi cümleyi söylemiştir: “Bir insan için küçük insanlık için büyük adım…”

Ay'ın Hareketleri ve Evreleri Konu Özeti

Bulutsuz bir gecede gökyüzünü seyrettiğimizde farklı şekilde parlayan Ay’ı görebiliriz. Ay, Güneş gibi bir ışık kaynağı olmayıp Güneş’ten aldığı ışığı Dünya’ya yansıtır.

Uzayda bir gezegen etrafında dolanan gök cisimlerine uydu adı verilir. Dünya gezegeninin tek ve doğal uydusu Ay’dır. Ay, Dünya’mızın etrafında sürekli hareket halindedir.

Ay, Dünya etrafında dolanma hareketi yaparken konumu Dünya ve Güneş’e göre sürekli değişmektedir. Bu durum Ay’ın ışık alan kısmının değişmesine ve Ay’ın farklı şekillerde görünmesine neden olur. Ay’ın bu farklı görünümlerine Ay’ın evreleri adı verilir.

Ay’ın evreleri yaklaşık 29 günde tamamlanır. Bu süre 1 ay olarak kabul edilir. Ay’ın toplamda dört ana evresi vardır. Bu ana evreler arasında geçen süre bir haftadır.

Ay’ın yeni ay, ilk dördün, dolunay ve son dördün olmak üzere dört ana evresi vardır. Bu evreler arasında gerçekleşen iki hilal ve iki de şişkin ay olmak üzere dört tanede ara evre vardır.

Yeni Ay: Ay’ın, Dünya ile Güneş arasında olduğu evredir. Bu evrede Ay’ın Dünya’dan görünen kısmı ışık almaz. Bu nedenle Ay, Dünya’dan görünmez.

İlk Dördün: Yeni ay evresinden sonra görülen bu evrede Ay’ın Dünya’ya bakan yüzünün sağ bölümü aydınlanır. Dünya’dan bakıldığından Ay, yarım daire biçiminde görülür.

Dolunay: İlk dördün evresinden sonra görülen bu evrede Güneş, Ay’ın Dünya’ya dönük yüzünü aydınlatır. Bunun için Ay, Dünya’dan bakıldığında yuvarlar ve parlak görülür.

Son Dördün: Dolunay evresinden sonra görülen bu evrede Ay’ın Dünya’ya bakan yüzünün sol bölümü aydınlanır. Dünya’dan bakıldığından Ay, yarım daire biçiminde görülür.

Yukarıda verilen dört ana evrenin yanı sıra Ay’ın, Güneş’in doğusunda ve batısında olduğu durumlarda görülen “Hilal” ara evreleri ile yeni ay ve ilk dördün ile dolunay ve son dördün arasında görülen “Şişkin Ay” ara evreleri de vardır.

Güneş, Dünya ve Ay Konu Özeti

Güneş’in Yapısı ve Özellikleri: Güneş, Samanyolu galaksisinde yer alan, Dünya’mıza en yakın yıldızdır.

Güneş, dev bir gaz ve toz bulutundan meydana gelmiştir.

Dünya’mızın ısı ve ışık kaynağı olan Güneş’in kütlesinin büyük bir bölümünü sıcak gazlar oluşturur. Bu gazların yaklaşık %71’ini hidrojen, %27’sini helyum ve %2’sini diğer gazlar oluşturur.

Güneş de tıpkı Dünya gibi katmanlardan meydana gelmiştir. Güneş’in en iç katmanının (çekirdek) sıcaklığı en fazla olmakla birlikte, sıcaklık dış katmanlara doğru azalır.

Güneş’in çapı Dünya’nın çapının yaklaşık 109-110 katıdır. Bu da Güneş’in içerisine yaklaşık bir milyon tane Dünya’nın sığabileceği anlamına gelmektedir.

Güneş’i bir futbol topu olarak kabul edersek, Dünya bir mercimek tanesi büyüklüğünde olur.

Güneş ile Dünya arasındaki uzaklık yaklaşık 150 milyon kilometredir.

Güneş’in yaydığı ışık şiddeti fazla olduğundan Güneş’e çıplak gözle bakmamakla birlikte, yakınlaştırma yada büyütme özelliği olan aletlerle de bakmamalıyız.

Dünya’nın Yapısı ve Özellikleri: Dünya, Güneş sisteminde yer alan sekiz gezegenden biridir.

Dünya, Güneş’e en yakın üçüncü gezegendir. Üzerinde canlıların yaşadığı tek gezegen Dünya’dır. Dünya, iç içe katmanlardan meydana gelmiştir.

Dünya, alttan ve üstten hafif basık ve ortasından şişkin bir küre şeklindedir.

Dünya hem Güneş’in etrafında hem de kendi ekseni etrafında dönme hareketi yapar.

Ay’ın Yapısı ve Özellikleri: Ay, Dünya’nın tek doğal uydusudur. Ay, yapı itibariyle küresel bir şekle sahiptir.

Dünya’dan ve Güneş’ten daha küçük bir yapıya sahip olan Ay’ın çapı Dünya’dan 4 kat, Güneş’ten ise 436 kat daha küçüktür.

Ay’ın yüzeyinde derin çukurlar yer almaktadır. Meteor adı verilen gök cisimlerinin Ay’ın yüzeyine çarpması sonucu oluşan bu çukurlara krater adı verilir.

Ay hem kendi etrafında hem Dünya etrafında hem de Dünya ile birlikte Güneş etrafında dolanma hareketi yapar.